Wysokosprawna kogeneracja - systemy Wsparcia - premia kogeneracyjna

Jakub Kowalczuk
Główny Inżynier Ekolog

Warunki uczestnictwa w systemie i wykluczenia

Premia kogeneracyjna jest mechanizmem wsparcia wprowadzonym ustawą o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji z 14 grudnia 2018 r. (dalej: ustawa o promowaniu energii elektrycznej)[1]. Przeznaczony jest dla wytwórców planujących eksploatację nowych lub znacząco zmodernizowanych  instalacji CHP o mocy elektrycznej zainstalowanej nie mniejszej niż 1MW i nie większej niż 50 MW. Premia kogeneracyjna stanowi dopłatę do wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przez danego wytwórcę. Jest to mechanizm zbliżony do premii gwarantowanej, jednakże w odróżnieniu od niej, prawo do dopłaty uzyskuje się w postępowaniu konkurencyjnym w trybie aukcji opisanej w rozdziale 3 Ustawy. Pamiętać należy o tym, iż rozpoczęcie prac (w tym zawarcie pierwszych wiążących umów) może nastąpić dopiero po dniu wygrania aukcji, potwierdzonym informacją wydaną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (PURE). Analogicznie jak w przypadku premii gwarantowanej, ilość energii objętej wsparciem w danym okresie rozliczeniowym jest zależna od udziału ciepła użytkowego, wytworzonego i wprowadzonego do publicznej sieci ciepłowniczej w stosunku do całości wytworzonego ciepła i tak:

- przy udziale poniżej 70%  - wsparciem objęta jest ilość energii elektrycznej proporcjonalna do tego udziału,

- nie mniej niż 70% - całość energii elektrycznej jest objęte wsparciem.

Warunkami uczestnictwa w systemie wsparcia nowych jednostek kogeneracji lub znacznie zmodernizowanych jednostek kogeneracji  są:

- zainstalowanie urządzeń wyprodukowanych w okresie 60 miesięcy – liczonym do dnia wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej w tej jednostce,

- osiągnięcie jednostkowego wskaźnika emisji dwutlenku węgla na poziomie nie wyższym niż 450 kg na 1 MWh wytwarzanej energii,

- właściwe opomiarowanie wyprodukowanej energii elektrycznej, umożliwiające pomiar w przedziałach godzinowych. Jeśli jest to niemożliwe, to ilość energii w poszczególnych godzinach do rozliczenia w systemie, ustalana jest przy założeniu pracy jednostki z mocą równą mocy zainstalowanej.

System dopuszcza uczestnictwo jednostek CHP zlokalizowanych poza granicami RP m.in. pod warunkiem fizycznego przesyłu energii elektrycznej do sieci przesyłowej na terenie Polski oraz spełnieniu innych wymogów wskazanych w ustawie o promowaniu energii elektrycznej.

Z możliwości uzyskania wsparcia w formule premii kogeneracyjnej wyłączeni zostali wytwórcy świadczący usługi, o których mowa w art. 16 ust. 2 pkt 3 ustawy o rynku mocy z 8 grudnia 2017 r. (dalej: ustawa o rynku mocy)[2] oraz jednostki kogeneracyjne stanowiące instalacje OZE korzystające z systemów wsparcia opisane w ustawie o odnawialnych źródłach energii z 20 lutego 2015 r. (dalej: ustawa OZE)[3] (system świadectw pochodzenia w tym biogazu rolniczego, aukcje, FIT/FIP) lub zasilane wyłącznie ciężkimi olejami opałowymi, benzynami lakowymi i przemysłowymi.

Maksymalny okres wsparcia w ramach systemu premii kogeneracyjnej to 15 lat, licząc od dnia pierwszego wytworzenia, wprowadzenia do sieci i sprzedaży energii elektrycznej, po:

- uzyskaniu lub zmianie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej lub

- uzyskaniu lub zmianie wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego

nie dłużej jednak niż do 31.12.2048 r. Oczywiście okres ten jest liczony od dnia rozstrzygnięcia aukcji, w której uzyskano prawo do wsparcia. Dodatkowo dla jednostek znacznie zmodernizowanych w/w zdarzenia muszą nastąpić już po zakończeniu inwestycji modernizacyjnej.

Wysokość wsparcia

Maksymalna wysokość wsparcia w formie premii kogeneracyjnej, wynikająca z oferty, nie może być wyższa niż wartości referencyjne wskazane w rozporządzaniu ministra właściwego ds. energii[4] publikowanym co roku ministra do końca października i obowiązującego na następny rok.  Dla wytwórców uprawnionych do ubiegania się o wsparcie, wykorzystującym  w swojej instalacji więcej niż jeden rodzaj paliwa, do ustalenia wielkości przysługującego wsparcia wykorzystywana będzie wartość referencyjna. Wartość ta, wynika bezpośrednio z rodzaju paliwa, stanowiącego największy udział w łącznej ilości energii chemicznej paliw zużywanych Wartości referencyjne w roku 2024 przedstawiają się następująco:

- dla nowej jednostki kogeneracji opalanej:

• paliwami gazowymi wynosi 324,42 PLN/MWh;
• paliwami stałymi wynosi 0,00 PLN/MWh;
• biomasą wynosi 418,38 PLN/MWh;
• oraz 278,06 PLN/MWh - pozostałe.

- dla znacząco zmodernizowanej jednostki kogeneracji (w PLN/MWh) w zależności od planowanych do poniesienia nakładów na modernizację:

Pamiętać należy o tym, iż zgodnie z ustawą o promowaniu energii elektrycznej cała pomoc inwestycyjna udzielona w okresie 10 lat przed złożeniem oferty aukcyjnej  i przeznaczona na realizację inwestycji w jednostki CHP, które miałyby być objęte wsparciem, pomniejsza  wartość jednostkowej premii kogeneracyjnej i powinna znaleźć odzwierciedlenie w ofercie. Pomoc inwestycyjna uzyskana po wygraniu aukcji powoduje z kolei konieczność skorygowania premii w trybie wskazanym w Ustawie poprzez przesłanie informacji o uzyskanej pomocy (data uzyskania, kwota, podmiot udzielający) do Prezesa Urzędu Regulacji Energii (PURE) oraz Zarządcy Rozliczeń SA (ZR SA)  w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pomoc zostanie udzielona.

Premia kogeneracyjna podlega waloryzacji średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych z poprzedniego roku kalendarzowego, określonym przez Prezesa GUS.

Procedura uzyskania wsparcia

Jak wspomniano na wstępie, ubieganie się o wsparcie w postaci premii kogeneracyjnej prowadzone jest w przewidzianej w ustawie o promowaniu energii elektrycznej procedurze aukcyjnej. Aukcje organizowane są przez PURE nie rzadziej niż raz na kwartał. Każda aukcja ogłaszana jest na stronie BIP URE w terminie nie późniejszym niż 45 dniu przed dniem jej rozpoczęcia. Organizowana może być za pośrednictwem platformy elektronicznej lub w formie pisemnej i każdorazowo może trwać od 3 do 10 dni. Ogłoszenie o aukcji zawiera m.in. informację na temat maksymalnej ilości energii planowanej do zakupu w ramach aukcji oraz maksymalnej wartości sumarycznej premii kogeneracyjnej. Aukcja jest ważna pod warunkiem wpłynięcia co najmniej trzech ofert spełniających wymogi ustawowe.

Przed przystąpieniem do aukcji wytwórca zobowiązany jest do przejścia procedury oceny formalnej dopuszczenia do aukcji. Wniosek o dopuszczenie składa się do PURE w terminie nie późniejszym niż 14 dni przed dniem rozpoczęcia aukcji. Wniosek zawierać musi m.in. informacje na temat planowanych:

- lokalizacji jednostki CHP,

-  udziale ciepła użytkowego wprowadzanego do publicznej sieci ciepłowniczej,

- struktury paliw, stosowanych w jednostce CHP.

Dodatkowo, dla jednostek które mają podlegać znacznej modernizacji, konieczne jest wskazanie wysokości kosztów inwestycyjnych modernizacji w stosunku do nowej porównywalnej jednostki CHP wynikających z rozporządzenia[5]. Załącznikami do wniosku są m.in. harmonogram rzeczowo-finansowy i dokumenty potwierdzające uzgodnienie przyłączenia do sieci ciepłowniczej i elektroenergetycznej oraz gazowej (w przypadku jednostek zasilanych tym paliwem). Okres ważności dokumentów przyłączeniowych musi być nie krótszy niż 6 m-cy od daty ich złożenia. W razie stwierdzenia braków we wniosku, PURE wzywa do ich uzupełnienia w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia. W przypadku złożenia kompletnego wniosku wraz z poprawnymi załącznikami, PURE w terminie 30 dni wydaje decyzję o dopuszczeniu lub nie do aukcji. Jak więc widać terminy są dosyć krótkie i nie warto zwlekać ze złożeniem wniosku do ostatniej chwili.

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji w sprawie prekwalifikacji, wytwórca składa w terminie aukcji jedną ofertę w której zobowiązuje się m.in. do wybudowania lub przeprowadzenia znacznej modernizacji jednostki w terminie 48 m-cy (paliwa gazowe) lub 60 m-cy (pozostałe paliwa) licząc od daty rozstrzygnięcia aukcji. Warunkiem udziału w aukcji jest wniesienie kaucji zwrotnej w kwocie 30 PLN/kW mocy elektrycznej zainstalowanej.

Kluczowymi parametrami oferty są:

- ilość energii elektrycznej z CHP planowanej do sprzedaży w ramach systemu  w kolejnych latach kalendarzowych, z podziałem odpowiadającym udziałowi energii chemicznej z poszczególnych paliw,

- wysokość premii kogeneracyjnej za jaką wytwórca zobowiązuje się wytworzyć i sprzedać energię.

Aukcję wygrywają uczestnicy, którzy w swojej ofercie zaoferowali najniższe wysokości premii, aż do wyczerpania maksymalnej ilości energii lub wartości sumarycznej premii kogeneracyjnej wskazanej w ogłoszeniu o aukcji. PURE niezwłocznie informuję ZR SA (jako pomiotu odpowiedzialnego za wypłatę premii) o wynikach aukcji podając dane wytwórców oraz ilości energii objętej wsparciem w kolejnych latach.

Po wytworzeniu oraz sprzedaży energii elektrycznej, a przed wystąpieniem o wypłatę premii, wytwórca występuje do PURE o decyzję potwierdzającą uprawnienie do wypłaty premii kogeneracyjnej. Po uzyskaniu decyzji potwierdzającej, występuje do ZR SA z wnioskiem o wypłatę premii. Wniosek musi zostać złożony w terminie do 45 dni od daty zakończenia danego okresu rozliczeniowego (miesiąc lub rok kalendarzowy) w innym wypadku wsparcie za dany okres przepada.

Szczegółowy opis sytemu, wymaganych załączników oraz formalności został opisany w rozdziale 3 ustawy o promowaniu energii elektrycznej. Zawiera on także informacje na temat obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych, które spełniać musi wytwórca korzystający z wsparcia. Ponadto na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki w zakładce Kogeneracja, znajdują się szczegółowe interpretacje zapisów tejże ustawy, a także wskazówki w zakresie procedury ubiegania się o wsparcie.

^{[1] USTAWA z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji, Dz.U.2022.553}

^{[2] USTAWA z dnia 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy, Dz.U.2023.2131}

^{[3] USTAWA z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii,  Dz.U.2023.1436}

^{[4] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA z dnia 13 października 2023 r. w sprawie wartości referencyjnych dla nowych i znacznie zmodernizowanych jednostek kogeneracji w roku 2024, Dz.U.2023.2277}

^{[5] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie maksymalnych wartości kosztów inwestycyjnych oraz kosztów operacyjnych, Dz.U.2019.1670}