Wysokosprawna kogeneracja - systemy wsparcia dla instalacji o mocy nie mniejszej niż 50 MW

Jakub Kowalczuk
główny inżynier ekolog

Kolejnymi mechanizmami wprowadzonymi Ustawą o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji[1] (Ustawa) z 14 grudnia 2018 r.  są systemy:

- premii gwarantowanej indywidulanej,

- premii kogeneracyjnej indywidualnej.

Oba mechanizmy mają zastosowanie do wytwórców, którzy prowadzą lub chcieliby prowadzić działalność w zakresie eksploatacji instalacji CHP (ang. Combined Heat and Power)  o zainstalowanej mocy elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW, a więc jednostki duże. Przy czym, zgodnie z treścią art. 7 Ustawy dla jednostek o mocy nie mniejszej niż 300 MW, a więc w dużej energetyce przemysłowej, prawo do ubiegania się o wsparcie w formie opisanych. mechanizmów będzie możliwe dopiero po ogłoszeniu przez Komisję Europejską decyzji o zgodności pomocy indywidualnej dla wytwórcy energii elektrycznej w tej jednostce kogeneracji z rynkiem wewnętrznym.

W tabeli zamieszono opis systemów wraz ze wskazaniem podobieństw i różnic pomiędzy nimi:


Premia gwarantowana indywidualna

Premia kogeneracyjna indywidualna

Forma wsparcia

Dopłata do wytworzonej, wprowadzonej do sieci i sprzedanej energii elektrycznej z wysokosprawnej
kogeneracji.

Podstawowi uprawnieni

Wytwórca energii w istniejącej lub zmodernizowanej jednostce CHP o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW.

Wytwórca energii w nowej lub znacznie zmodernizowanej jednostce CHP o mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 50 MW, który wygrał nabór organizowany przez prezesa URE.

W naborze mogą uczestniczyć jednostki CHP zlokalizowane poza granicami RP.

Warunki dopuszczenia do systemu oraz poziom wsparcia

Wskaźnik emisyjności na poziomie nie wyższym niż 450 kgCO2 na 1MWh wyprodukowanej energii.

Ilość energii objętej wsparciem w danym okresie rozliczeniowym wynika z procentowego udziału ciepła użytkowego wytworzonego w danej jednostce CHP i wprowadzonego do publicznej sieci ciepłowniczej w stosunku do całości wytworzonego ciepła i jeśli:

  • wyniesie on nie mniej niż 70% to całość energii wyprodukowanej   energii elektrycznej objęte jest wsparciem,
  • wyniesie mniej niż 70% to   ilość energii elektrycznej objętej wsparciem jest proporcjonalnie obniżana.

W przypadku budowy nowych, modernizacji lub znaczącej modernizacji instalacji CHP konieczne może być potwierdzenie tzw. „efektu zachęty” na zasadach określonych w Ustawie i innych przepisach.

Warunkiem uczestnictwa w systemie jest właściwe opomiarowanie ilości wyprodukowanej energii elektrycznej, umożliwiającej jej pomiar w przedziałach godzinowych. Jeśli pomiar godzinowy nie jest możliwy, to ilość energii w poszczególnych godzinach, ustalana jest przy założeniu pracy jednostki z mocą równą mocy zainstalowanej.

W przypadku jednostki zmodernizowanej urządzenia zamontowane w trakcie modernizacji nie mogą być starsze niż 60 m-cy licząc od daty pierwszego wytworzenia energii w zmodernizowanej instalacji CHP.

Termin graniczny zakończenia budowy lub znacznej modernizacji[1] jednostki to:

  • 48 m-cy dla jednostek zasilanych paliwami gazowymi
  • 60 m-cy dla pozostałych (stałe, biomasa, inne),

licząc od daty rozstrzygnięcia naboru.

Urządzenia zamontowane w trakcie budowy lub znacznej modernizacji nie mogą być starsze niż 60 m-cy licząc od daty pierwszego wytworzenia energii w danej instalacji CHP.

W 2024 r. maksymalna wysokość premii kogeneracyjnej indywidualnej wynosi dla jednostki:

  • opalanej paliwami gazowymi wynosi 324,42 zł/MWh;
  • opalanej paliwami stałymi wynosi 0,00 zł/MWh;
  • opalanej biomasą wynosi 418,38 zł/MWh;
  • innej niż wymienione w pkt 1–3 wynosi 278,06 zł/MWh.

Okres wsparcia

Istniejąca jednostka CHP o mocy nie mniejszej niż 50 MW.

Maksymalny okres wsparcia wynosi 15 lat, licząc od daty pierwszego wytworzenia energii elektrycznej potwierdzonej wydanym świadectwem pochodzenia z kogeneracji, nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2035 r.

Przy ustalaniu maksymalnego okresu wsparcia, nie uwzględnia się okresu od 1 stycznia 2013 r. do 29 kwietnia 2014 r., z wyjątkiem energii wytworzonej w wysokosprawnej kogeneracji w jednostce kogeneracji opalanej metanem uwalnianym i ujmowanym przy dołowych robotach górniczych w czynnych, likwidowanych lub zlikwidowanych kopalniach węgla kamiennego lub gazem uzyskiwanym z przetwarzania biomasy.

15 lat liczone od dnia pierwszego wytworzenia, wprowadzenia do sieci i sprzedaży energii elektrycznej z tej jednostki :

  • po uzyskaniu lub zmianie koncesji na wytwarzanie   energii elektrycznej albo
    po uzyskaniu lub zmianie wpisu do   rejestru wytwórców biogazu rolniczego,
  • po zakończeniu znacznej   modernizacji - o ile dotyczy (w rozumieniu art. 4 ust. Ustawy),
  • po dniu rozstrzygnięcia naboru,

nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2048 r.

Zmodernizowana jednostka CHP o mocy > 50MW.

Okres wsparcia liczy się od dnia pierwszego wytworzenia, wprowadzenia do sieci i sprzedaży energii elektrycznej z tej jednostki po zakończeniu jej modernizacji (w rozumieniu art. 4 ust. Ustawy), po dniu dopuszczenia do systemu przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) i uzależniony jest od poziomu kosztów poniesionych na modernizację w stosunku do porównywalnej nowej jednostki kogeneracji:

  • 5 lat w przypadku poniesienia kosztów ≥ 25%, ale < 33%,
  • 6 lat w przypadku kosztów ≥ 33, ale < 40%,
  • 7 lat w przypadku kosztów ≥ 40%, ale < 50%

nie dłużej jednak niż do 31 grudnia 2036 r.

Procedura przystąpienia

Nabór do systemu wsparcia prowadzony jest w trybie ciągłym.

Corocznie w terminie do 30 września poprzedzającego rok wypłaty premii gwarantowanej indywidualnej wytwórca składa do Prezesa URE wniosek o dopuszczenie do systemu w kolejnym roku wraz z wymaganymi załącznikami i oświadczeniami opisanymi w  art. 37 ust. 2 Ustawy.

W przypadku stwierdzenia braków we wniosku Prezes URE (PURE) wzywa do uzupełnienia  wniosku w terminie 7 dni w innym wypadku pozostawiając bez rozpatrzenia.

Po stwierdzeniu spełnienia wymagań terminie 60 dni od daty złożenia kompletnego wniosku PURE wydaje decyzję o dopuszczeniu do systemu jednocześnie przekazując do Zarządcy Rozliczeń SA (ZR SA) dane wytwórcy.

Decyzja wskazuje m.in. wartość przysługującej wytwórcy premii gwarantowanej indywidualnej wyliczonej przez PURE z uwzględnieniem m. in. danych ekonomicznych wytwórcy za 2 ostatnie zamknięte lata obrotowe, prognozowanych przychodów i kosztów, udziału procentowego poniesionych kosztów modernizacji w odniesieniu do nowej porównywalnej jednostki CHP oraz uzyskanej przez wytwórcę pomocy publicznej - dla instalacji modernizowanych.

Wielkość premii nie może przekraczać wartości wskazanych w rozporządzaniu w sprawie wysokości premii gwarantowanej[2].

Następnie wytwórca w terminie 45 dni po zakończeniu danego okresu rozliczeniowego (miesięcznie lub rocznie) dla którego przysługuje mu wsparcie składa do ZR SA wniosek o wypłatę wsparcia wraz z wymaganymi załącznikami i oświadczeniami.

ZR weryfikuje wniosek i w przypadku stwierdzenia jego prawidłowości i kompletności w terminie 30 dniu od daty jego złożenia wypłaca wytwórcy wsparcie na wskazany rachunek bankowy.

Prezes URE  (PURE) corocznie, nie rzadziej niż w czerwcu i grudniu danego roku, ogłasza i przeprowadza nabór na wsparcie w postaci premii kogeneracyjnej indywidulanej. Warunkiem ogłoszenia naboru jest wskazanie rozporządzeniu[3] wydanym na podstawie art. 56 maksymalną ilości energii elektrycznej z CHP, której sprzedaż może zostać objęta premią kogeneracyjną indywidualną w kolejnym roku kalendarzowym wartości większej niż 0.

Wytwórca, zamierzający skorzystać z wsparcia w formie premii kogeneracyjnej indywidulanej, musi przejść procedurę prekwalifikacji poprzez złożenie do PURE wniosku o dopuszczenie do udziału w naborze wraz z wymaganymi załącznikami. W terminie 30 dni od złożenia kompletnego wniosku wydawana jest decyzja o dopuszczeniu albo odmowie dopuszczenia do naboru. Decyzja pozostaje ważna przez okres 18 m-cy nie dłużej jednak niż ważność warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej i ciepłowniczej stanowiących znacznik do wniosku.

Prezes URE ogłasza nabór na 90 dni przed jego rozpoczęciem podając m. in. daty i godziny otwarcia i zamknięcia naboru.

W dniu naboru wytwórca składa w siedzibie URE ofertę wraz z wymaganymi załącznikami. Udział w naborze wiąże się z wniesieniem kaucji zwrotnej w wysokości 30 PLN/1 kW zainstalowanej mocy elektrycznej.

Prezes URE wylicza wartość premii kogeneracyjnej indywidualnej dla każdego wytwórcy na zasadach opisanych w Ustawie i Rozporządzeniu[4]. Wysokość premii podlega corocznej waloryzacji średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych z poprzedniego roku kalendarzowego określonym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).

Nabór wygrywają uczestnicy, którzy uzyskali najwyższą ilość punktów na podstawie kryteriów określonych w Rozporządzeniu[5], aż do wyczerpania limitów określonych w ogłoszeniu o naborze.

Po zamknięciu naboru PURE w terminie 60 dni informuje wytwórców o wielkości wyliczonej premii i oczekuje 14 dni na jej zaakceptowanie. Brak akceptacji wyliczonej premii powoduje odrzucenie oferty.

W terminie 90 dni od daty zamknięcia naboru PURE rozstrzyga nabór i podaje do wiadomości publicznej jego wyniki oraz informuje Wytwórców którzy wygrali nabór.

Przed dniem złożenia wniosku o wypłatę premii wytwórca występuje do PURE  z wnioskiem o potwierdzenie w formie decyzji prawa do wypłaty premii.

Następnie wytwórca w terminie 45 dni po zakończeniu danego okresu rozliczeniowego (miesięcznie lub rocznie), dla którego przysługuje mu wsparcie składa do ZR wniosek o wypłatę wsparcia wraz z wymaganymi załącznikami i oświadczeniami.

ZR weryfikuje wniosek i w przypadku stwierdzenia jego prawidłowości i kompletności w terminie 30 dniu od daty jego złożenia wypłaca wytwórcy wsparcie na wskazany rachunek bankowy.

Analogicznie jak w przypadku mechanizmu premii gwarantowanej, opisanego w jednym z artykułów (Wysokosprawna kogeneracja - systemy Wsparcia - premia kogeneracyjna | Bank Ochrony Środowiska (bosbank.pl), wytwórcom energii elektrycznej wytworzonej w jednostce CHP, w której wykorzystuje się więcej niż jeden rodzaj paliwa, wielkość przysługującego wsparcia obliczana jest proporcjonalnie do procentowego udziału energii chemicznej danego paliwa w łącznej ilości energii chemicznej paliw zużywanych. Wsparcie w postaci premii gwarantowanej indywidulanej i premii kogeneracyjnej indywidualnej nie będzie przysługiwało w sytuacji nadpodaży energii elektrycznej na rynku skutkującej wystąpieniem tzw. „cen ujemnych”. Z systemu wyłączone zostały także:

- podmioty wytwórcze świadczące na rzecz operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego usługi, o których mowa w art. 16 ust. 2 pkt 3 Ustawy o rynku mocy[6] (tylko w zakresie tej ilości energii),

- jednostki kogeneracyjne stanowiące instalacje OZE korzystające z systemów wsparcia opisane w ustawie OZE (system świadectw pochodzenia w tym biogazu rolniczego, aukcje, FIT/FIP).

Szczegółowy opis sytemu, wymaganych załączników oraz formalności został opisany w rozdziale 5 Ustawy. Ustawa zawiera także informacje na temat obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych, które spełniać musi wytwórca korzystający z wsparcia. Ponadto na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki[7], znajdują się szczegółowe interpretacje zapisów ustawy, a także wskazówki w zakresie procedury ubiegania się o wsparcie.


[1] T. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 553

[2] Rozumianej jako: proces inwestycyjny, którego celem jest odtworzenie stanu pierwotnego lub zmiana parametrów użytkowych lub technicznych jednostki kogeneracji, w czasie którego zainstalowano urządzenia wyprodukowane w okresie 60 miesięcy przed dniem wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej w znacznie zmodernizowanej jednostce kogeneracji, wiążące się z poniesieniem kosztów inwestycyjnych powyżej 50% jak na nową porównywalną jednostkę kogeneracji (art. 2, pkt. 45 Ustawy)

[3] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA z 20 października 2023 r. w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji objętej wsparciem oraz jednostkowych wysokości premii gwarantowanej w roku 2024, Dz.U.2023.2310

[4] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA KLIMATU I ŚRODOWISKA z 20 października 2023 r. w sprawie maksymalnej ilości i wartości energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji objętej wsparciem oraz jednostkowych wysokości premii gwarantowanej w roku 2024, Dz.U.2023.2310

[5] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z 22 września 2019 r. w sprawie zakresu danych do wyliczenia premii gwarantowanej indywidualnej i premii kogeneracyjnej

indywidualnej oraz sposobu ich wyliczania, w tym sposobu uwzględniania wartości otrzymanej pomocy publicznej, Dz.U.2019.1858

[6] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ENERGII z 6 września 2019 r. w sprawie metodyki rozstrzygania naboru na premię kogeneracyjną indywidualną oraz wartości współczynników uwzględnianych przy naborze, Dz.U.2019.1764

[7] USTAWA z 8 grudnia 2017 r. o rynku mocy, Dz.U.2023.2131

[8] Energia z kogeneracji - Urząd Regulacji Energetyki (ure.gov.pl)