Zrównoważone budownictwo - wstęp

Ryszard Mocha
główny inżynier ekolog

Czy zrównoważona architektura i zrównoważone budownictwo są nowym trendem?

Można powiedzieć, że pierwsze postulaty zrównoważonego budownictwa pojawiły się już w latach 30-stych XX wieku – wraz ze sformułowaniem Karty Ateńskiej podczas IV Międzynarodowego Kongresu Architektury Nowoczesnej (CIAM, Congrès international d'architecture moderne) w 1933.

Karta Ateńska uważana za manifest modernizmu zawierała postulaty świadomego kształtowania przestrzeni miejskiej - miasto powinno być podzielone na strefy zgodnie ze spełnianą funkcją: pracą, mieszkaniem, wypoczynkiem; czwarta funkcja, którą powinni brać pod uwagę urbaniści to transport.¹ W Karcie opisano stan urbanistyki i wskazano główne problemy, w tym nieracjonalną zabudowę, niezdrowe warunki życia, przeludnienie. Poza zmianami o charakterze logistyczno-lokalizacyjnym autorzy zaproponowali budowę nowego typu jednostek mieszkalnych, rezygnację z gęstej zabudowy z ciasno stłoczonymi kamienicami i oficynami,  zapewnienie wszystkim mieszkańcom miasta światła słonecznego, możliwości przewietrzania pomieszczeń , dostępu do terenów zielonych – tym samym po raz pierwszy zwrócono uwagę na wpływ budynków na nasze zdrowie i samopoczucie, co bez wątpienia można uznać za pierwsze kroki w kierunku architektury zrównoważonej przy współczesnym wymiarze tego pojęcia. Od tamtej pory, nieraz w wyniku odpowiedzi na kolejne problemy w postaci niekorzystnych zmian klimatycznych, wyczerpywanie się zasobów naturalnych, zanieczyszczenie środowiska pojęcie zrównoważonej architektury i zrównoważonego budownictwa obejmowało coraz szerszy zakres zagadnień.

Zrównoważona architektura, zrównoważone budownictwo to terminy na stałe zadomowiły się w przestrzeni branży budowlanej przy definiowaniu aktualnych kierunków i wyzwań. Komisja Europejska wyliczyła, że wszystkie budynki od etapu powstawania, przez użytkowanie, renowacje, aż po burzenie odpowiadają za 40% zużycia energii i 36% gazów cieplarnianych w całej UE.² Eksperci przewidują, że  ponad 65 proc. budynków, które dziś funkcjonuje na świecie, będzie istnieć jeszcze w 2040 roku i nadal emitować gazy cieplarniane³,a wg prognoz organizacji „Architecture 2030” do 2060 roku globalna powierzchnia budynków się podwoi, co dla lepszego wyobrażenia skali zwiększenia się globalnej powierzchni budynkó1)w w tym okresie o 230 miliardów m2 porównano do powierzchni Nowego Jorku – taki przyrost powierzchni można sobie wyobrazić tak, jakby co miesiąc dodawać powierzchnię odpowiadającą całemu Nowemu Jorkowi przez prawie 40 lat.

Wg. Raportu „Odpowiedzialne inwestycje. ESG na rynku nieruchomości”⁴ opracowanego przez ekspertów z zespołu ThinkCo we współpracy z firmą JW+A, budownictwo jest najbardziej materiałochłonnym sektorem gospodarki, wykorzystującym ponad 50% światowej stali i zarazem budynki odpowiedzialne są za wyprodukowanie 1/3 światowych odpadów oraz zużycie 3 mld ton surowych materiałów.

W związku z powyższym zrównoważona architektura jest wyzwaniem i zobowiązaniem zarówno dla nowopowstających budynków jak i już istniejących, wymagających modernizacji w kontekście efektywności energetycznej, oddziaływania na środowisko i zdrowie użytkowników.

Firmy deweloperskie zmieniają swoje strategie i sposób postępowania w kierunku zrównoważonego budownictwa przyjmując wysokie standardy i uwzględniając czynniki w obszarze ESG (E – Środowisko, z ang. environmental; S – Społeczna odpowiedzialność, z ang. social responsibility i G – Ład korporacyjny, z ang. corporate governance). W branży budowlanej przekłada się to na realizowane projekty, gdzie wybierane są interesujące lokalizacje, ze względu na dobre położenie na terenie miasta oraz oferujące dostępność podstawowych usług i komunikacji publicznej, dostęp do terenów rekreacyjnych, zapewniając komfort funkcjonowania użytkownika w bezpośrednim otoczeniu. Istotne znaczenie ma troska o to by działania podczas procesu budowy miały jak najmniejszy wpływ na środowisko i stosowane były bezpieczne i zdrowe materiały z właściwymi certyfikatami (np. ISO 14001, EPD, FSC, PEFC, bez LZO). Niektóre podmioty nawet wykonują analizę LCA (Life Cycle Analysis) - ocenę wykorzystywanych materiałów budowlanych w aspekcie ich wpływu na środowisko na każdym etapie użytkowania budynku (m.in. obliczany jest wpływ na globalne ocieplenie, zubożenie warstwy ozonowej, zakwaszenie środowiska i emisję CO2). Powyższe kwestie są uwzględniane w doborze odpowiedniej kadry pracowniczej, gdzie zatrudniani lub wynajmowani są ekolodzy, osoby odpowiedzialne za certyfikację obiektów, inżynierowie środowiska wspierający architektów i inżynierów budownictwa na etapie projektowania.

Autorzy raportu „Odpowiedzialne inwestycje. ESG na rynku nieruchomości” wskazują na coraz istotniejsze znaczenie ESG – niemal 90% badanych przedstawicieli rynku nieruchomości traktuje uwzględnianie elementów ESG jako istotny czynnik sukcesu marki, a projekty kładące nacisk na ESG prowadzą do wyższych zwrotów z inwestycji.

Ten artykuł został opublikowany w Raporcie UN GCNP „Konieczność transformacji obecnych modeli urbanistycznych miast”.

1. https://archirama.muratorplus.pl/encyklopedia-architektury/karta-atenska,62_4422.html
2. https://przemyslprzyszlosci.gov.pl/bardziej-energooszczedne-budynki-w-ue/
3. https://www.realestatemagazine.pl/artykul/budownictwo-w-nowoczesnych-miastach-w-duchu-esg-przed-jakimi-wyzwaniami-stoja-deweloperzy
4. https://thinkco.pl/raport-odpowiedzialne-inwestycje