Nawigacja mobilna
Skontaktuj się
Jesteś tutaj
  1. Strona główna
  2. Transport drogowy w obliczu celów klimatycznych Unii Europejskiej

Transport drogowy w obliczu celów klimatycznych Unii Europejskiej

Marek Lulek
główny inżynier ekolog

Europejska Agencja Środowiska (EEA)11 wskazuje, że emisje gazów cieplarnianych z transportu w Unii Europejskiej (UE) wzrosły o 2,7% w 2022 roku w porównaniu z 2021 rokiem1. Transport drogowy pozostaje kluczowym źródłem emisji w sektorze transportu, odpowiadając za dużą część tych emisji. W 2019 roku transport ten stanowił 71,7% emisji transportowych, z czego 43,5% pochodziło z samochodów osobowych,  19,4% z ciężkich samochodów ciężarowych, 7,9% z lekkich samochodów ciężarowych a 0,9% z motocykli1.

Należy wskazać, że transport jest jedynym sektorem w UE, który nie odnotował spadku emisji od 1990 roku – przeciwnie, emisje te wzrosły o ponad 25% w porównaniu z poziomem z 1990 roku. Dane obrazują wyzwania jakie stoją przed Unią Europejską w kwestii dekarbonizacji transportu drogowego i osiągnięcia celów klimatycznych do 2050 r. Plan redukcji emisji CO₂ z transportu drogowego jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu. Jego główne założenia to:

  1. Cele redukcji emisji CO₂ dla nowych pojazdów:

    UE dąży do osiągnięcia zerowej emisji CO₂ dla nowych samochodów osobowych i dostawczych, do 2035 roku. Pośrednie cele na 2030 rok to redukcja emisji o 55% dla samochodów osobowych i o 50% dla dostawczych, w porównaniu z poziomami z 2021 roku. Od 2035 r. wszystkie nowe samochody osobowe i dostawcze mają być zeroemisyjne (zakaz sprzedaży nowych samochodów spalinowych)2. W przypadku pojazdów ciężarowych w styczniu 2024 roku osiągnięto porozumienie w sprawie zaostrzenia norm emisji CO₂ dla pojazdów ciężkich, z planem wprowadzenia nowych celów redukcji emisji w kolejnych latach. Do 2030 r. producenci ciężarówek zostaną zobowiązani do obniżenia średniej emisji nowych pojazdów o 45%, do 2035 r. o 65%, natomiast do 2040 r. o 90%7.

  2. System handlu emisjami (ETS):

    Transport drogowy zostanie objęty systemem handlu emisjami ETS2 od 2027 roku, co będzie prowadzić do wprowadzenia opłat ze emisję CO2 zawartych w cenie paliwa. Nowy system ma na celu promowanie pojazdów zeroemisyjnych i redukcję emisji gazów cieplarnianych sektorze w transportu.

  3. Infrastruktura dla paliw alternatywnych:

    UE planuje rozwój infrastruktury ładowania i tankowania dla pojazdów zeroemisyjnych. Do 2026 roku stacje ładowania samochodów elektrycznych mają być rozmieszczone co 60 km wzdłuż głównych dróg, natomiast  do 2031 roku stacje tankowania wodoru będą usytuowane wzdłuż głównych dróg co 200 km2.

  4. Normy emisji zanieczyszczeń:

    W listopadzie 2022 roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję rozporządzenia Euro 712,  które zaostrza normy emisji dla pojazdów silnikowych, obejmując zarówno samochody osobowe, dostawcze, jak i ciężarowe. Celem jest dalsza redukcja zanieczyszczeń powietrza pochodzących z transportu drogowego.

  5. Społeczny Fundusz Klimatyczny:

Aby złagodzić potencjalne skutki społeczne nowych regulacji, UE planuje utworzenie Społecznego Funduszu Klimatycznego14, który ma wspierać małe przedsiębiorstwa i osoby dotknięte ubóstwem energetycznym oraz transportowym.

W aspekcie wyzwań stojących przed UE bardzo istotne znaczenie ma wprowadzenie regulacji  Clean Air for Europe (CAFE)13. Jest ona kluczowym elementem unijnej polityki ochrony środowiska, mającym ograniczyć zanieczyszczenia powietrza z różnych źródeł, w tym z transportu drogowego. Kluczowe aspekty regulacji CAFE to:

  1. Ustanowienie norm emisji dla pojazdów: regulacje wprowadziły limity emisji dwutlenku węgla (CO₂) dla nowych samochodów osobowych i dostawczych sprzedawanych na rynku UE. Od 2021 roku średnia emisja CO₂ z nowych samochodów osobowych w UE nie może przekraczać 95 g CO₂/km (według cyklu testowego WLTP- Światowa Zharmonizowana Procedura Testów Pojazdów Lekkich), natomiast od 2025 r. to już  93,6 g CO₂/km.

  2. System kar za przekroczenie limitów: producenci samochodów, których floty przekraczają ustalone limity emisji, muszą płacić wysokie kary. Opłata wynosi 95 euro za każdy gram emisji CO₂ powyżej limitu na każdy sprzedany samochód.

  3. Promowanie technologii niskoemisyjnych: regulacje zachęcają producentów do inwestowania w pojazdy elektryczne, hybrydowe oraz inne technologie o niskiej emisji CO₂. Regulacje zmobilizowały producentów samochodów intensywnego rozwoju i wprowadzania na rynek pojazdów niskoemisyjnych. Wzrosła liczba modeli elektrycznych i hybrydowych, a także inwestycje w technologie poprawiające efektywność spalania w tradycyjnych silnikach. Jednak ich efektywność nadal zależy od dalszych działań na rzecz redukcji emisji w sektorze transportu.

Od 1 stycznia 2025 roku w Unii Europejskiej weszły w życie bardziej rygorystyczne normy emisji spalin. Nowe przepisy, znane jako norma Euro 712, zaostrzają dopuszczalne limity emisji dla pojazdów, obejmując nie tylko dwutlenek węgla (CO₂), ale także inne zanieczyszczenia, takie jak tlenki azotu (NOₓ) i cząstki stałe. Celem tego rozwiązania jest dalsze ograniczenie wpływu transportu drogowego na środowisko i zdrowie publiczne. Dla samochodów osobowych i dostawczych norma Euro 7 będzie obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku, natomiast dla pojazdów ciężarowych i autobusów od 1 stycznia 2027 roku. Wprowadzenie tych standardów ma na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń w rzeczywistych warunkach jazdy, co lepiej odzwierciedla codzienne użytkowanie pojazdów.

Ponadto, od 2025 roku zaostrzone zostały limity emisji CO₂ dla producentów samochodów. Obecnie średnia emisja dla nowych samochodów osobowych nie może przekraczać 95g CO₂/km. Od 2025 roku limit ten został obniżony do 93,6g CO₂/km, a dla lekkich pojazdów dostawczych do 153,9g CO₂/km. Producenci, którzy nie spełnią tych wymogów, będą musieli płacić kary w wysokości 95 euro za każdy gram CO₂ powyżej limitu, pomnożony przez liczbę sprzedanych pojazdów8.

Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), średnia emisja CO₂ z nowych samochodów osobowych zarejestrowanych w Europie w 2023 roku wyniosła 108,2g CO₂/km, przy 11 mln zarejestrowanych nowych pojazdów3). Gdyby przyjąć dane z 2023 r. oraz nowe normy emisji CO2  producenci samochodów zapłaciliby kary w wysokości 65,0 mld zł (wg wyliczeń: 11,0 mln x (108,2 – 93,6) x 95 EUR = 15,26 mld EUR, czyli zgodnie ze średnim kursem EUR/PLN z dnia 23.12.2024 r. ok. 65,0 mld zł) – co jest niebagatelną kwotą.

Wprowadzenie tych regulacji ma na celu przyspieszenie przejścia na pojazdy o niższej emisji, w tym elektryczne i hybrydowe, jest to kluczowe dla osiągnięcia celów klimatycznych. Dzięki rosnącej liczbie pojazdów elektrycznych i hybrydowych, średnia emisja CO₂ z nowych samochodów osobowych w Europie w 2023 roku spadła o 1,4% w porównaniu z rokiem poprzednim, natomiast dla samochodów dostawczych spadła o 1,6%4. W 2023 roku w Europie zarejestrowano prawie 11 milionów nowych samochodów, z czego około 25% stanowiły pojazdy elektryczne lub hybrydowe typu plug-in.

Najwyższy udział samochodów elektrycznych w nowych rejestracjach odnotowały Norwegia, Szwecja i Islandia, osiągając odpowiednio 82,4%, 50,1% i 38,7%. Dla porównania w Polsce w 2023 r. zarejestrowano 17 078 nowych samochodów elektrycznych (BEV), co stanowiło 3,8% wszystkich nowych rejestracji pojazdów4. Niewątpliwie przyczynił się do tego program „Mój elektryk”15, umożliwiający uzyskanie częściowej dotacji na zakup samochodu elektrycznego, nabór wniosków do kolejnej odsłony programu ma się rozpocząć w lutym 2025 r. Szczegóły dotyczące programu są dostępne na stronie NFOŚiGW16.

Nowy program ma na celu zwiększenie dostępności i atrakcyjności zakupu samochodów elektrycznych w Polsce, oferując wyższe kwoty dofinansowania oraz dodatkowe premie dla wybranych grup beneficjentów. Założeniem programu jest dofinansowanie do zakupu, leasingu lub wynajmu długoterminowego ok. 40 tysięcy samochodów elektrycznych. Nowe zasady dopłat do samochodów elektrycznych koncentrują się na osobach fizycznych oraz prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, pomijając niestety potrzeby firm i większych przedsiębiorstw, które były uwzględniane w poprzednim naborze programu „Mój elektryk”.

Wykorzystanie puli środków na dopłaty do połowy 2026 r., z uwagi na wyłączenie z programu przedsiębiorstw (pojazdy flotowe), będzie bardzo trudne do zrealizowania. Szansą jest coraz większa dostępność tańszych samochodów elektrycznych (wymusza to konkurencja z Chin), co sprawia, że w bliskiej perspektywie ceny tych samochodów zrównają się z cenami aut spalinowych. Zachętami do zakupu pojazdów zeroemisyjnych są również zwolnienie z opłat w strefach płatnego parkowania oraz możliwość poruszania się po buspasach6.

Podsumowując, UE dąży do uczynienia transportu drogowego bardziej zrównoważonym poprzez eliminację emisji CO2, rozwój technologii zeroemisyjnych, transformację infrastruktury oraz promowanie ekologicznych alternatyw. Przestawienie się społeczeństwa oraz przedsiębiorstw na pojazdy zeroemisyjne nie będzie procesem łatwym, ale system zachęt finansowych połączonych z coraz większymi opłatami jak również karami finansowymi daje nadzieję na pozytywne wprowadzenie tych zmian.

  1. pitd.org.pl „Dekarbonizacja transportu ciężkiego”)
  2. europarl.europa.eu –„Redukcja emisji CO2 z samochodów osobowych”
  3. https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2024/04/12/euro-7-council-adopts-new-rules-on-emission-limits-for-cars-vans-and-trucks/
  4. MojaNorwegia.pl – „Nowy rekord sprzedaży elbili w Europie. Norwegia zdecydowanym liderem zmian”
  5. ecieplo.pl – Samochody elektryczne zmniejszają emisje CO2
  6. 300gospodarka.pl – Emisje CO2 z nowych aut niższe niż rok wcześniej
  7. top-oze.pl - Raport motoryzacyjny za 2023 rok i plany na 2024 r.
  8. „Ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych” z dnia 11.01.2018 r. Dz.U. 2018 poz.317
  9. fppe.pl – „Unia europejska żegna się ze spalinowymi ciężarówkami”
  10. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/631 z dnia 17 kwietnia 2019 r. – eur-lex.europa.eu
  11. Europejska Agencja Środowiska: https://www.eea.europa.eu/pl
  12. Euro 7: https://www.europarl.europa.eu/news/pl/press-room/20240308IPR19017/euro-7-parlament-przyjmuje-srodki-w-celu-zmniejszenia-emisji-z-transportu
  13. Clean Air for Europe (CAFE): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=LEGISSUM%3Al28026
  14. https://eur-lex.europa.eu/PL/legal-content/summary/social-climate-fund.html
  15. https://www.gov.pl/web/elektromobilnosc/aktualne-ogloszenia-o-naborach
  16. https://www.gov.pl/web/elektromobilnosc/aktualne-ogloszenia-o-naborach