System kaucyjny – Polska również go wdraża

Beata Zagubień
inżynier ekolog

Od stycznia 2025 r. Polska jako kolejny kraj w Unii Europejskiej planuje wdrożenie systemu kaucyjnego na opakowania. Oznacza to, że w jednostkach handlu detalicznego i hurtowego przy sprzedaży napojów w konkretnych opakowaniach, klientowi będzie doliczana kaucja za opakowanie, która zostanie zwrócona przy jego zwrocie.

Poniższa tabela przedstawia rodzaje opakowań, które będą objęte systemem kaucyjnym od stycznia przyszłego roku.

Rodzaje opakowań objętych systemem kaucyjnym

Przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego i hurtowego, sprzedający napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym zostali podzieleni na dwie grupy¹:

1. jednostki o powierzchni sprzedaży powyżej 200m2 – przedsiębiorcy będą zobowiązani do uczestnictwa w systemie kaucyjnym w pełnym zakresie, tj. do pobierania i zwracania kaucji, zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.
2. jednostki o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200m2 – w tym przypadku przedsiębiorcy będą uczestniczyć w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania kaucji. Mają również możliwość przystąpienia do uczestniczenia w systemie kaucyjnym w pełnym zakresie.

Przedsiębiorstwa, które wprowadzą system zbierania opakowań, będą zobowiązane do zawarcia umowy z tzw. podmiotami reprezentującymi, które zajmą się odbiorem opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym. Podmiot reprezentujący (określany także „operatorem systemu”) nie będzie mógł odmówić zawarcia umowy z przedsiębiorcą, który się do niego zgłosi. Zwrócone opakowania zostaną ponownie wykorzystane, trafią do punktu zbiórki, gdzie następnie w zależności od rodzaju opakowania przeznaczonego do recyklingu (jednorazowe opakowania), powrócą jako nowy lub inny produkt – bezpośrednio do producenta (opakowania wielokrotnego użytku) lub do powtórnego wykorzystania.

Nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wskazuje, jak będą oznakowane opakowania objęte systemem kaucyjnym¹

Przykład oznakowania opakowań można znaleźć również na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska, gov.pl²

Minister właściwy ds. klimatu i środowiska określa w drodze rozporządzenia wysokość kaucji. Zgodnie z Ustawą¹ kwota ta nie może przekroczyć 2 zł za pojedyncze opakowanie. Obecnie, od 22.07.2024 r., kaucje⁴ za jedną sztukę opakowania wynoszą:

• 0,50 zł – za butelki na napoje jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, o pojemności do 3 litrów, wraz z zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych;
• 0,50 zł – za puszki metalowe o pojemności do 1 litra;
• 1,00 zł – za butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Zasady działania systemu kaucyjnego przedstawia poniższa ilustracja²

Unijne wymogi dotyczące recyklingu tworzyw sztucznych stworzyły konieczność wdrożenia systemu kaucyjnego. Jak wskazuje poniższa tabela minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych wzrastają z każdym rokiem. W związku z tym, już od 2025 r. producent będzie musiał zebrać 77% opakowań objętych systemem kaucyjnym w stosunku do ilości opakowań wprowadzonych na rynek w danym roku rozliczeniowym.

Minimalne poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych¹

W przypadku nie osiągnięcia wskazanych wartości, producent będzie zobligowany do ponoszenia opłaty produktowej za każdy brakujący kilogram danego opakowania.

Stawki opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań⁵

Rosnąca konsumpcja wpływa na wzrost odpadów komunalnych, jednak każdy z nas może się przyczynić do zwiększenia efektywności gospodarki cyrkularnej oraz zmniejszenia ilości odpadów komunalnych. System kaucyjny może być bardzo skuteczny o ile będzie dobrze zaplanowany i sukcesywnie wdrażany, niezbędna w tym zakresie jest edukacja społeczeństwa.

_{1 Ustawa z 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023 poz.1852)}

_{2 https://www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny}

^{3 https://borg.wolterskluwer.pl}

^{4 Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym (Dz.U. 2024 poz. 1046)}

^{5 Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłat produktowych dla poszczególnych rodzajów opakowań (Dz.U.2023 poz. 2683)}