Rekompensaty za wyłączenia produkcji energii z OZE - Redysponowanie nierynkowe

Jakub Kowalczuk
Główny Inżynier Ekolog

Choć za oknami króluje już jesienna aura, to dalej żywe pozostaje wspomnienie tegorocznego lata i pięknej słonecznej pogody która była spełnieniem marzeń przebywających na urlopach i wakacjach wczasowiczów. Jednak to co dla jednych stanowiło powód do zadowolenia, dla innych było wyzwaniem w prowadzeniu biznesu,
z którym należało się zmierzyć.

Powstała w lutym 2021 r. „Polityka energetyczna Polski do 2040 r.” (PEP2040) zakładała wzrost wskaźnika udziału OZE w krajowym w bilansie mocy do ok. 40% w 2030 r. i 50% w 2040 r. (jako bazowy scenariusz przyjmując 18% w roku 2015) przy jednoczesnym wzroście mocy osiągalnej źródeł wytwarzania z ok. 46 GW w 2018 r.  do ok. 59 GW w 2030 r. i do 72 GW w 2040 r. Rzeczywistość przerosła jednak prognozy autorów dokumentu.

Natomiast portale branżowe w kwietniu 2023 roku podały: „Łączna moc zainstalowana wszystkich źródeł energii elektrycznej w Polsce wyniosła w kwietniu prawie 62 GW z tego 24,4 GW to odnawialne źródła energii (39%)”¹ Blisko 55% (tj.  13,48 MW) mocy zainstalowanej OZE stanowią źródła fotowoltaiczne. Zgodnie z danymi za pierwszy kwartał 2023, zaprezentowanymi w maju 2023 przez Instytutu Energetyki Odnawialnej w opracowaniu „Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2023"² 4% mocy zainstalowanej w PV stanowią mikroinstalacje (do 50kW), 21% małe instalacje (od 50kW do 1MW), 5% obiekty duże (o mocy powyżej 1MW). W 2022 roku Polska uplasowała się na drugim miejscu, za Niemcami, pod względem przyrostu mocy zainstalowanej PV w Unii Europejskiej. Jest to efekt m.in. uruchomienia systemu aukcyjnego, wprowadzenia dodatkowego wsparcia finansowego ze środków unijnych oraz kolejne edycje programu „Mój prąd” i „Czyste powietrze”.

Jednakże, to co z jednej strony dla inwestorów OZE stanowi powód do dumy - nadprodukcja energii elektrycznej ze źródeł OZE związanej ze sprzyjającymi warunkami pogodowymi, dla drugich – Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) podmiotu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej - generuje problemy wynikające z niskiego zapotrzebowania na energię elektryczną (np. w dni świąteczne).

Taka sytuacja może skutkować koniecznością redukcji mocy wytwórczych OZE, zwaną także redysponowaniem nierynkowym. Do połowy października bieżącego roku czterokrotnie (23 i 30 kwietnia, 2 lipca oraz 8 października) zaistniały warunki do ograniczenia mocy OZE.

W dniu 18 października  br., PSE wydało komunikat o treści: „Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (dalej: „PSE S.A.”) w dniu 8 października 2023 r. wydały polecenia zaniżenia wytwarzania energii elektrycznej (dalej: „Polecenia” lub „Redysponowanie Nierynkowe”) w instalacjach fotowoltaicznych (dalej: „Instalacje PV”) przyłączonych do krajowego systemu elektroenergetycznego”.

Opisana sytuacja została przewidziana przez Parlament Europejski, który nakazał wprowadzenie do krajowego porządku prawnego mechanizm rekompensat. W celu otrzymania rekompensaty właściciel instalacji wytwórczej powinien złożyć do PSE odpowiedni wniosek wraz z załącznikami, przy czym:

• wniosek powinien być złożony oddzielnie dla każdej Instalacji PV i dla każdego dnia redysponowania,
• upoważnić Zarządcę Rozliczeń S.A.³ do przekazywania PSE danych w zakresie systemów wsparcia dotyczących poszczególnych instalacji PV (dla instalacji korzystających z sytemu aukcyjnego),
• upoważnić operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) odpowiedniego do miejsca przyłączenia instalacji PV do przekazywania PSE  niezbędnych danych w zakresie wydanych poleceń redysponowania nierynkowego i wytwarzania energii elektrycznej w poszczególnych instalacjach PV.

Rekompensata przysługiwać będzie podmiotom:

• których instalacje PV były redysponowane przez PSE i które przekażą poprawnie wypełnione wnioski o rekompensatę,
• których instalacje PV nie są wyłączone z wypłaty rekompensaty na podstawie postanowień umowy o przyłączenie (np. wprowadzających brak gwarancji niezawodnych dostaw energii elektrycznej z przyczyn dotyczących zapewnienia równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię oraz brak obowiązku wypłaty rekompensaty z tego tytułu),
• których instalacje PV nie zostały ograniczone na podstawie poleceń OSD wydanych przed poleceniami redysponowania nierynkowego lub awarii lub wyłączeń planowanych po stronie sieci i urządzeń OSD lub instalacji i urządzeń farmy fotowoltaicznej, mających miejsce przed lub po wydaniu przez OSP polecenia redysponowania nierynkowego.

W związku z sytuacją z 8 października Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. zwracają także uwagę,
„że w dniu 7 września 2023 roku weszła w życie zmiana ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o odnawialnych źródłach energii (Dz.U.2023.1436), w rezultacie której na podstawie art. 93 ust. 18 tej ustawy, z zastrzeżeniem ustępu 19, wytwórca ma obowiązek w terminie 14 dni od daty wydania polecenia [o którym mowa w art. 9c ust. 7a lub 7b ustawy - Prawo energetyczne] poinformowania operatora, do którego sieci jest przyłączony, czy i jaka część zredukowanej energii powinna zostać rozliczona w danym systemie wsparcia. W przypadku nieprzekazania przez wytwórcę powyższej informacji w terminie 14 dni od daty wydania polecenia, zredukowana energia nie zostanie zaliczona do realizacji zobowiązania wynikającego z danego systemu wsparcia, a tym samym nie zostanie uwzględniona w wyliczeniu rekompensaty finansowej w części dotyczącej utraconych przychodów ze zbycia świadectw pochodzenia”.

Odpowiednie komunikaty, wyjaśnienia oraz wzory dokumentów zostały udostępnione przez PSE na  www.pse.pl/rekompensaty-pv.

Prawidłowo wypełniony wniosek zawierać musi m.in. dane identyfikacyjne właściciela farmy fotowoltaicznej, dane podstawowe o redysponowanej farmie fotowoltaicznej, parametry farmy fotowoltaicznej, dane pomiarowe - energia wprowadzona do sieci OSD, dane pomiarowe - natężenie promieniowania słonecznego. Wniosek o rekompensatę złożony może zostać w dwojaki sposób:

• w formie elektronicznej w postaci pliku .xls, opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym przez osoby upoważnione do reprezentowania wnioskodawcy, wraz z wymaganymi załącznikami.
• w formie pisemnej (w przypadku nie posiadania kwalifikowanego podpisu elektronicznego) opatrzonej podpisem własnoręcznym, wraz z równoczesnym przesłaniem postaci elektronicznej złożonego Wniosku o Rekompensatę w formacie .xls na e-mail PSE.

W przypadku, gdy wniosek nie będzie wymagał uzupełnień lub korekt, PSE niezwłocznie wyznaczy wartość rekompensaty finansowej i prześle na adres mailowy wnioskodawcy informację dotyczącą przysługującej kwoty rekompensaty. Na tej podstawie wytwórca będzie upoważniony do wystawienia na rzecz PSE faktury wraz z oświadczeniem o wyczerpaniu roszczeń z tytułu wyłączenia z produkcji. Środki tytułem rekompensaty powinny wpłynąć na wskazany rachunek w ciągu 21 dni.

W związku z pierwszymi tegorocznymi włączeniami (23 i 30 kwietnia) PSE wyznaczyło maksymalny termin składania wniosków o wypłatę rekompensaty do dnia 23.06.2023 r. Dla wyłączenia z 2 lipca, Jeszcze nie podano daty, do której należy  składać wnioski. Należy na bieżąco śledzić komunikaty na stronie PSE, tak aby nie utracić prawa do przysługującej rekompensaty.

Szczęśliwie, konieczność ograniczenia generacji w instalacjach PV póki co jest wydarzeniem incydentalnym.  Jednak dalszy, prognozowany rozwój sektora PV oraz innych technologii OZE i przyłączanie kolejnych mocy wytwórczych podnosi prawdopodobieństwo wystąpienia takich sytuacji w przyszłości. Aktualnie, operatorzy sieci dystrybucyjnych ograniczają ilość wydawanych warunków przyłączeniowych dla nowych projektów o mocy przekraczającej 50 kW. Jednak planowana do uruchomienia, na podstawie dotychczas  wydanych i warunków przyłączenia do sieci i umów przyłączeniowych moc wytwórcza dorównuje mocy z aktualnie pracujących  instalacji.

Wydaje się, że jedynym rozwiązaniem ograniczania generacji w instalacjach PV mogą być nowoczesne magazyny energii, w tym te w technologii wodorowej.

1. https://www.rynekelektryczny.pl/moc-zainstalowana-oze-w-polsce
2. https://ieo.pl/pl/raport-rynek-fotowoltaiki-w-polsce-2023
3. Celowa spółka Skarbu Państwa powołana w trybie przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz. U. z 2022 r., poz. 311)