Mechanizmy wsparcia

Jakub Kowalczuk
Główny Inżynier Ekolog

Celem wspierania przedsiębiorców planujących realizację inwestycji w poprawę efektywności energetycznej prowadzonej działalności uchwalono Ustawę z dnia 20 maja 2016 r. wprowadzającą system wsparcia w postaci tzw. „białych certyfikatów”.

Ustawa stanowiła implementację do krajowego porządku prawnego dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej. Nałożyła ona m.in. na przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną, ciepło lub paliwa gazowe odbiorcom końcowym (tzw. podmioty zobowiązane) obowiązek uzyskania oszczędności energii finalnej w wysokości 1,5% ilości energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego wyrażonej w tonach oleju ekwiwalentnego sprzedanej swoim klientom w danym roku. Realizację tego obowiązku podmioty te mogą udokumentować m.in. poprzez pozyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki określonej ilości świadectw efektywności energetycznej („białych certyfikatów”) lub uiszczenia opłaty zastępczej¹.

W kwietniu 2021 roku, implementując przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r., ustawa została znowelizowana m.in. poprzez dodanie do listy podmiotów zobowiązanych podmiot paliwowy wprowadzający do obrotu paliwa ciekłe, dla których wysokość obowiązku jest progresywna (od 0,2%. w roku 2021 do 1,0% w roku 2030 i kolejnych latach)., a jako wartość odniesienia wyznaczająca ilości paliw ciekłych wprowadzanych do obrotu w danym roku. Zniesiono także obowiązek organizacji przetargów na świadectwa efektywności energetycznej, tym samym upraszczając dostęp do systemu dla przedsiębiorców i innych podmiotów realizujących przedsięwzięcia pro oszczędnościowe.  Dodatkowo ustawa wprowadziła możliwość realizacji obowiązku w ramach programów bezzwrotnych dofinansowań realizowanych przez podmioty zobowiązane w celu współfinansowania przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej u swoich odbiorców końcowych.

Ustawa określa m.in.:

• wysokość jednostkowej opłaty zastępczej za rok 2017 na poziomie 1500 PLN/toe , tj. opłaty, którą musi uiścić podmiot zobowiązany (patrz powyżej), w przypadku gdy nie przedstawi prezesowi URE odpowiedniej ilości certyfikatów do umorzenia,
• mechanizm wzrostu jej wartości o 5% w każdym kolejnym roku (w roku 2023 wysokość opłaty wyniesie ok 2010 PLN/MWh).

Określiła także mechanizm stopniowego wygaszania możliwości realizacji obowiązku dla podmiotów zobowiązanych przez wnoszenie opłaty zastępczej wprowadzając, jednakże wyjątki od tej reguły (np. brak dostępności świadectw na rynku lub cena przewyższająca wartość jednostkowej opłaty zastępczej). Tym samym powstał rynek podmiotów zainteresowanych zakupem „białych certyfikatów”.

Ustawa zawiera listę przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej np.:

• izolacja instalacji przemysłowych;
• przebudowa lub remont budynku wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi;
• modernizacja lub wymiana oświetlenia, urządzeń lub instalacji wykorzystywanych w procesach przemysłowych, energetycznych, telekomunikacyjnych lub informatycznych, lokalnych sieci ciepłowniczych i lokalnych źródeł ciepła, urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, pojazdów służących do transportu drogowego lub kolejowego;
• odzyskiwanie energii, w tym odzyskiwanie energii w procesach przemysłowych;
• ograniczenie strat związanych z poborem energii biernej, sieciowych związanych z przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, gazu ziemnego lub paliw ciekłych, na transformacji, w sieciach ciepłowniczych, związanych z systemami zasilania urządzeń telekomunikacyjnych lub informatycznych, związanych z magazynowaniem i przeładunkiem paliw ciekłych;
• stosowanie, do ogrzewania lub chłodzenia obiektów, energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnego źródła energii, ciepła użytkowego w wysokosprawnej kogeneracji.

Szczegółowy wykaz przedsięwzięć publikowany jest przez Ministra właściwego do spraw klimatu i środowiska w drodze obwieszczenia. Najnowsze  dokument został opublikowany w dniu 30.11.2021r. i dostępny jest pod adresem https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20210001188 lub na stronie Urzędu Regulacji Energetyki (URE) w zakładce Efektywność Energetyczna-> Akty Prawne (https://www.ure.gov.pl/pl/efektywnosc-kogenerac/efektywnosc-energetyczn), na której znajdują się także akty prawne oraz wzory dokumentów niezbędnych przy ubieganiu się o przyznanie świadectw efektywności energetycznej.

Świadectwa pochodzenia nie przysługują, jeżeli w wyniku realizacji przedsięwzięć uzyskuje się oszczędność energii w ilości mniejszej niż 10 ton oleju ekwiwalentnego średnio w ciągu roku. „Białe certyfikaty” nie przysługują także dla przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej m.in., jeżeli na ich realizację przyznano:

• premię termomodernizacyjną,
• pomoc inwestycyjną, w przypadku, gdy przyznanie tego świadectwa spowoduje przekroczenie dopuszczalnej wysokości pomocy publicznej na to przedsięwzięcie lub te przedsięwzięcia, przyjmując, że wartość praw majątkowych wynikających z tych świadectw stanowi iloczyn kwoty 1500 zł za tonę oleju ekwiwalentnego oraz ilości energii finalnej planowanej do zaoszczędzenia w wyniku realizacji przedsięwzięcia.

Powyższe ograniczenie nie dotyczy przedsięwzięć niskoemisyjnych, o których mowa w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków, tj. przedsięwzięć realizowanych przez JST na rzecz mieszkańców.

Przypisy:

¹ Obowiązek ten nie dotyczy jednak przedsiębiorstw sprzedających ciepło odbiorcom końcowym, jeżeli łączna wielkość zamówionej mocy cieplnej przez tych odbiorców nie przekracza 5 MW w danym roku kalendarzowym.

Słowniczek niektórych pojęć pojawiających się w artykule:

1. oszczędność energii – ilość energii stanowiącą różnicę między energią potencjalnie zużytą przed zrealizowaniem przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, a energią zużytą po zrealizowaniu tych przedsięwzięć,
2. przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej – działanie polegające na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w obiekcie, w urządzeniu technicznym lub w instalacji, w wyniku których uzyskuje się oszczędność energii,
3. świadectwo efektywności energetycznej (biały certyfikat) - wydane przez Prezesa URE potwierdzenie planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z realizacji przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, prawa majątkowe wynikające z „białych certyfikatów” stanowią przedmiot obrotu na Towarowej Giełdzie Energii,
4. tona oleju ekwiwalentnego (to e)- energetyczny równoważnik jednej metrycznej tony ropy naftowej o wartości opałowej równej 10000 kcal/kg, zgodnie z danymi Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA) i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) 1 to e stanowi równoważnik 11 630 kWh lub 11,63 MWh lub 41,868 GJ.