Finansowanie budownictwa w kontekście taksonomii

Ryszard Mocha
główny inżynier ekolog

Zrównoważony charakter budownictwa ma coraz większe znaczenie dla instytucji finansowych udzielających finansowania na ich realizację.

Do niedawna przede wszystkim donatorzy środków preferencyjnych zwracali uwagę na efektywność energetyczną budowli i warunkowali przyznanie dofinansowania osiągnięciem przez obiekty odpowiednich wskaźników zapotrzebowania na energię. Obecnie zwraca na to uwagę większość instytucji finansowych, udzielających finansowania na zasadach komercyjnych, rynkowych. W ten sposób dążą one do obniżania śladu węglowego ekspozycji kredytowych, co w zasadzie dotyczy wszystkich transakcji, nie tylko z branży budowlanej. Na bankach spoczywa także obowiązek raportowania niefinansowego, co wynika z przepisów ustawy o rachunkowości, jak również dyrektywy NFRD¹. Dodatkowo w listopadzie 2022 r. wprowadzono dyrektywę unijną CSRD², która poza aspektami środowiskowymi reguluje także obszary odpowiedzialności społecznej i ładu korporacyjnego. Aby zapewnić porównywalność inwestycji i zapobiec geenwashingowi („pseudoekologicznemu marketingowi”) Unia Europejska wprowadziła zasady tzw. taksonomii w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088³. Unijna taksonomia to system klasyfikacji, tworzący listę zrównoważonych pod względem środowiskowym działań gospodarczych. Warto zauważyć, że taksonomia nie wprowadza zakazu inwestowania w działalności szkodzące środowisku, ale docelowo ma mobilizować do inwestowania kapitału w działalności zrównoważone środowiskowo.

W związku z powyższym przewidywać można, że inwestycja polegająca na realizacji obiektu budowlanego uzyska finansowanie szybciej i na korzystniejszych warunkach, jeśli będzie zgodna z taksonomią. Dotychczas podejmując decyzję o udzieleniu finansowania banki analizowały dokumenty finansowe klienta oraz niezbędne decyzje administracyjne inwestycji. Jeżeli dodatkowo produkt kredytowy określano jako proekologiczny, to weryfikowano jeszcze projektowaną charakterystykę energetyczną (lub świadectwo charakterystyki energetycznej w przypadku już istniejących obiektów) albo posiadane certyfikaty typu BREEAM, LEED, HQE, DGNB, WELL, ITB EKO, „Zielony Dom”. Każda z instytucji finansowych posiada własne kryteria kwalifikowalności proekologicznej inwestycji – np. jeden bank kwalifikuje transakcję jako proekologiczną, jeżeli wartość wskaźnika zapotrzebowania na energię pierwotną wynosi 63 kWh/(m2*K), a drugi określa tę wartość na poziomie 65 kWh/(m2*K). Dodatkowo stosowane są różne nazwy określające inwestycję lub transakcję jako ekologiczną, proekologiczną, zrównoważoną itd.

Wprowadzenie taksonomii jest pierwszą próbą uporządkowania klasyfikowania działalności i inwestycji jako zrównoważonych środowiskowo. Dana działalność gospodarcza lub inwestycja kwalifikuje się jako zrównoważona, jeżeli łącznie spełnia cztery warunki:

1. wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych;
2. nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z celów środowiskowych;
3. jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami;
4. spełnia techniczne kryteria kwalifikacji.

Dla pierwszego i drugiego warunku sformułowano sześć celów środowiskowych taksonomii:

1. łagodzenie zmian klimatu;
2. adaptacja do zmian klimatu;
3. zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
4. przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym;
5. zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola;
6. ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów

Dwa cele środowiskowe - łagodzenie zmian klimatu i adaptacja do zmian klimatu – zostały dookreślone poprzez kryteria techniczne sformułowane w akcie z dnia 04.06.2021 uzupełniającym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852. Spełnienie kryteriów technicznych umożliwia zakwalifikowanie inwestycji jako zgodnej z taksonomią. Kryteria określono dla dziewięciu branż, obejmujących prawie sto rodzajów działalności, w tym  budownictwo i działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości. Kryteria te zostały wypracowane przez Techniczną Grupę Ekspertów Komisji Europejskiej i nie są zamkniętym oraz ostatecznym katalogiem warunków. Prace Technicznej Grupy Ekspertów są kontynuowane za pośrednictwem platformy ds. zrównoważonego finansowania, w skład której wchodzi 50 ekspertów z różnych dziedzin wybranych przez KE.

Inwestycja/działalność zrównoważona środowiskowo jest szerszym pojęciem niż ekologia. Określenie inwestycji jako zrównoważonej wymaga zweryfikowania szerokiego zakresu informacji w porównaniu z przypadkiem, gdy określamy, czy przedsięwzięcie ma charakter proekologiczny. Tym samym firmy weryfikując swoją działalność czy inwestycję muszą ocenić nie tylko własną spółkę, ale jeszcze np. podmioty występujące w łańcuchu dostaw, podwykonawców itd.

Planując realizację obiektu budowlanego i mając w perspektywie pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania warto zwrócić uwagę zarówno na kryteria instytucji finansowych w zakresie energochłonności i posiadania certyfikatów, a przede wszystkim kryteria taksonomiczne. Na coraz bardziej świadomym rynku pod względem zrównoważonego rozwoju, w tym wpływu na środowisko i energochłonności, niezgodność z taksonomią może być negatywnie odbierana przez potencjalnych klientów, a docelowo również ograniczyć możliwości uzyskania finansowania.

Bank Ochrony Środowiska analizuje inwestycje branży budowanej w oparciu o własną Politykę klimatyczną. Do portfela proekologicznego kwalifikujemy inwestycje, które charakteryzują się korzystniejszymi wskaźnikami zapotrzebowania na energię pierwotną w porównaniu ze standardami określonymi w obowiązujących warunkach technicznych. Uwzględniamy certyfikację budynków w kierunku zrównoważonego budownictwa oraz zastosowane technologie.

Aktywnie uczestniczymy w programach wspierających budownictwo w obszarze termomodernizacji - takich jak „Czyste Powietrze”. Udzielamy kredytów z premią termomodernizacyjną i remontową z BGK oraz grantem termomodernizacyjnym, współpracujemy z wieloma wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielając preferencyjnych kredytów proekologicznych.

Inwestorom planującym przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej obiektów budowlanych, BOŚ oferuje dofinansowanie z grantu przyznanego przez Europejski Bank Inwestycyjny w ramach inicjatywy ELENA (European Local ENergy Assistance/Europejska pomoc na rzecz energetyki lokalnej). Inicjatywa ELENA finansowana jest z programu Unii Europejskiej Horyzont 2020.

Grant w postaci dotacji umożliwia m.in. finansowanie dokumentacji technicznej projektów poprawiających efektywność energetyczną budynków wielorodzinnych budynków mieszkalnych, budynków użyteczności publicznej oraz budynków należących do przedsiębiorstw.

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy Tekst mający znaczenie dla EOG
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz.U. UE L 322/15)
3. L_2020198PL.01001301.xml (europa.eu)