Paweł Dębski
inżynier ekolog
W Unii Europejskiej rosną wymagania dotyczące efektywności energetycznej w budynkach, wraz z nimi wdrażane są także przepisy dotyczące środowiska wewnętrznego w nowych i modernizowanych budynkach. Obok takich parametrów jak komfort akustyczny, cieplny czy dostęp do światła dziennego, kluczowe jest zapewnienie w budynkach wysokiej jakości powietrza wewnętrznego. Cele te zostały wskazane w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 z dnia 13 września 2023 r., w sprawie efektywności energetycznej oraz zmieniającej rozporządzenie (UE) 2023/9551.Wdrożenie dyrektyw do krajowych przepisów budowlanych ma nastąpić w najbliższych latach. Dużym wyzwaniem jest jednak skuteczne zapewnienie wysokiej jakości środowiska wewnętrznego w budynkach modernizowanych, któremu oprócz wymagań prawnych towarzyszyć muszą mechanizmy wsparcia ekonomicznego oraz innowacyjne rozwiązania techniczne przeznaczone dla budynków różnego rodzaju.
Jakość powietrza wewnętrznego (ang. Indoor Air Quality – IAQ) jest bardzo istotna przede wszystkim ze względu na zdrowie i komfort mieszkańców budynków, ponieważ coraz więcej czasu spędzamy w pomieszczeniach zamkniętych – domach, biurach, szkołach czy miejscach pracy. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)2 jakość powietrza wewnętrznego ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie a zaniedbania w tym zakresie mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń działania układu oddechowego, nerwowego i sercowo-naczyniowego. Wraz z rosnącą świadomością ekologiczną i globalnymi wyzwaniami związanymi z kryzysem klimatycznym Unia Europejska intensyfikuje swoje działania w zakresie regulacji i standardów dotyczących efektywności energetycznej oraz emisji gazów cieplarnianych. Aktualizacje unijnych przepisów dotyczą także wentylacji oraz jakości powietrza wewnętrznego.
Zanim wprowadzono ostateczną wersji najnowszej rewizji dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD)3 omawiane były sprecyzowane założenia dotyczące odpowiedniej jakości środowiska wewnętrznego (ang. Indoor Environmetal Quality - IEQ) w budynkach, w tym jakości powietrza wentylacyjnego. W wyniku konsultacji z zainteresowanymi stronami zrezygnowano z ustanowienia konkretnych wymagań, które obowiązywałyby wszystkie państwa członkowskie. Postanowiono na ogólne wytyczne, począwszy od definicji „jakości środowiska wewnętrznego” lub też pojęcia „zdrowego klimatu wewnętrznego”, którego definicji ostatecznie nie zawarto w dyrektywie. Ponadto „zdrowy klimat wewnętrzny” w dyrektywie określono mianem „środowiska wewnętrznego budynku”. Brak tej definicji w dyrektywie sprawia, że to państwa członkowskie mają samodzielnie ustanawiać wymagania dotyczące wdrożenia odpowiednich norm w zakresie jakości środowiska wewnętrznego w celu utrzymania zdrowego klimatu wewnętrznego. Zalecane jest również wspieranie modernizacji poprawiających charakterystykę energetyczną istniejących budynków, takie budynki przyczyniają się do osiągnięcia odpowiedniego poziomu jakości środowiska wewnętrznego.
Warto także, podkreślić, że na podstawie dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej państwa członkowskie mają za zadanie zachęcać instytucje publiczne do prezentowania korzyści wykraczających poza oszczędność energii, takich jak poprawa jakości powietrza i komfortu życia w budynkach publicznych, szczególnie w szpitalach, szkołach, placówkach opiekuńczych i mieszkaniach socjalnych. Wsparcie finansowe i techniczne, podnoszenie świadomości poprzez edukację oraz współpraca między instytucjami to działania zmierzające do poprawy efektywności energetycznej i jakości środowiska wewnętrznego.
Zgodnie z zapisami dyrektywy EPBD jakość środowiska wewnętrznego będzie uwzględniona w zaktualizowanych, minimalnych wymaganiach charakterystyki energetycznej w taki sposób, aby można było zapobiec potencjalnym negatywnym skutkom, do których należy np. niewłaściwa wentylacja czy pogorszenie jakości powietrza wewnętrznego. Ta zmiana ma również wpłynąć na informacje zawarte w świadectwach charakterystyki energetycznej4. Nowe świadectwa mają zawierać zalecenia dotyczące opłacalnej ekonomicznie poprawy charakterystyki energetycznej budynku, zmniejszenia jego emisyjności oraz poprawy jakości środowiska wewnętrznego, chyba że budynek lub moduł budynku już uzyskał klasę charakterystyki energetycznej A. Świadectwa mogłyby także zawierać informacje na temat czujników i sterowników monitorujących jakość środowiska wewnętrznego i reagujących na wahania jego poziomu. Wymagania dla nowych budynków zakładają osiągnięcie optymalnej jakości środowiska wewnętrznego, natomiast budynki poddawane gruntownej renowacji powinny spełniać minimalne standardy techniczne i te dotyczące funkcjonalności, tymczasem inwestycje powinny być opłacalne.
1 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32023L1791&qid=1739187199470
2 https://www.who.int/health-topics/energy-and-health#tab=tab_1
3 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202401275&qid=1739187807296
4 https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/Swiadectwa-charakterystyki-energetycznej